جوان آنلاین: مرض قند زندگی ۵/۷ میلیون نفر از مردم کشورمان را تلخ کرده و ۹ میلیون نفر هم در مرحله پیش دیابت قرار دارند! نکته قابل‌تأمل اینکه این بیماری زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز هست، چنانچه آنطور که رئیس پژوهشکده غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید ۱۰ تا ۱۵ درصد منابع سلامت کشور به دیابت اختصاص می‌یابد و در ایران نیز این بیماری حدود ۳۰۰ هزار سال عمر مفید مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حالا قرار است وزارت بهداشت از هوش مصنوعی برای مراقبت از بیماران دیابتی کمک بگیرد و به زودی سکوی مراقبت از دیابت راه‌اندازی می‌شود که شامل دستیار پزشکان برای دیابت و امکان تعامل دائمی بیماران با اطلاعات صحیح خواهد بود.
مطابق آمار‌ها سالانه ۱۸ میلیون نفر در جهان دچار مرگ زودرس براثر بیماری‌های غیرواگیر می‌شوند. یکی از مهم‌ترین بیماری‌های غیرواگیر دیابت است که درصد قابل‌توجهی از هزینه‌های نظام سلامت اکثر کشور‌ها صرف آن می‌شود. در جهان، از هر ۹ نفر یک نفر به دیابت مبتلاست و حدود ۶۰۰ میلیون نفر دیابتی وجود دارد و متأسفانه پیش‌بینی می‌شود این آمار تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۸۵۰ میلیون نفر برسد و این مسئله در کشورهای با درآمد کمتر، جدی‌تر است. در دنیا از هر ۹ نفر یک نفر دیابتی است. حدود ۶۳۵ میلیون نفر دچار پیش‌دیابت هستند و در منطقه مدیترانه شرقی شیوع دیابت بیشتر است.
صرف ۱۰ تا ۱۵ درصد منابع برای دیابت
دیابت تمام مراحل زندگی از جمله کودکی، سال‌های باروری، سن کار و بهره‌وری و سالمندی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیشگیری، مدیریت و ارتقای کیفیت زندگی با دیابت، در کل دوره زندگی اهمیت دارد. طبق آمار‌ها هفت نفر از هر ۱۰ نفر دیابتی در سنین کار و بهره‌وری هستند و سه نفر از هر چهار نفر دیابتی اضطراب، افسردگی و سایر بیماری‌های روحی روانی را تجربه کرده‌اند.
در کشور ما هم بین ۱۰ تا ۱۵ درصد منابع حوزه سلامت صرف دیابت و عوارض آن می‌شود و ۳۰۰ هزار سال عمر مفید مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ۱۷ تا ۲۳ آبان هفته ملی دیابت نامگذاری شده تا به آگاهی بخشی در خصوص این بیماری بپردازد. شعار جهانی دیابت در سال ۲۰۲۵ از سوی سازمان جهانی بهداشت دیابت در مراحل زندگی و از سوی فدراسیون بین‌المللی دیابت دیابت و محیط کار اعلام شد.
درگیری ۱۵ تا ۱۶ میلیون نفر با دیابت یا اختلال متابولیسم
طبق تأکید باقر اردشیر لاریجانی، رئیس پژوهشکده غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران در کشور ما، آمار‌ها نشان می‌دهد ۱۴درصد از بزرگسالان، معادل ۵/۷ میلیون نفر، دیابت دارند و حدود ۹میلیون نفر نیز در مرحله پیش‌دیابت هستند.
به گفته وی در مجموع، حدود ۱۵ تا ۱۶ میلیون نفر در ایران یا دیابت دارند یا اختلال متابولیسم مرتبط با آن. از همه مهم‌تر اینکه سالانه ۵۰۰ هزار نفر به تعداد بیماران دیابتی کشور افزوده می‌شود که عمده دلیل آن چاقی است.
رئیس پژوهشکده غدد درباره عوامل و چالش‌هایی که در زمینه کنترل دیابت در کشور وجود دارد اینگونه توضیح داد: «از مهم‌ترین چالش‌ها می‌توان به کمبود تغذیه سالم اشاره کرد، متأسفانه مصرف میوه‌جات، سبزیجات، لبنیات و ماهی در سبد غذایی مردم به میزان کافی نیست و استفاده از روغن‌های جامد نیز زیاد است که همه این عوامل با چاقی ارتباط مستقیم دارند.» به گفته وی مطالعات پژوهشگاه غدد نشان می‌دهد حدود ۳۰درصد از جمعیت مبتلا به دیابت، از بیماری خود اطلاع ندارند و با عوارض آن مراجعه می‌کنند، از سوی دیگر، کسانی که از بیماری خود مطلع هستند، مراقبت کافی انجام نمی‌دهند و تنها حدود ۶۵ درصد داروی کافی استفاده می‌کنند، در نهایت، تنها ۲۵درصد از بیماران دیابتی کنترل مطلوبی بر بیماری خود دارند.
چاقی یکی از اصلی‌ترین ریسک فاکتور‌ها در بروز دیابت محسوب می‌شود. با وجود اینکه همه بیماران دیابتی لزوماً دچار چاقی نیستند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از مبتلایان به دیابت دارای اضافه‌وزن هستند و هر چه وزن بدن افزایش یابد، احتمال بروز دیابت بیشتر می‌شود. بر اساس شاخص‌های جهانی سلامت، دیابت و چاقی همواره در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار می‌گیرند. این دو عامل ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و کنترل یکی بدون دیگری به موفقیت کامل منجر نمی‌شود. به همین دلیل، در برنامه‌های کنترل دیابت در ایران، کنترل چاقی نیز به‌طور هم‌زمان دنبال می‌شود.
به گفته لاریجانی، دیابت یکی از مهم‌ترین علل بروز عوارض جدی در بدن از جمله اختلالات قلبی، نابینایی و قطع عضو به شمار می‌رود. بر اساس آمار، دیابت شایع‌ترین علت عدم بینایی نه‌تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان است. در گذشته برخی از این موارد ناشی از بیماری‌های عفونی بودند، اما امروزه دیابت مهم‌ترین عامل این عوارض محسوب می‌شود. وی افزود: «طبق گزارش‌ها، حدود ۱۵درصد از بیماران دیابتی در طول زندگی خود دچار زخم دیابتی می‌شوند و بخش قابل‌توجهی از این بیماران به قطع عضو نیاز پیدا می‌کنند. همچنین، نزدیک به ۲۵ درصد از موارد نارسایی کلیوی در کشور به دلیل دیابت بروز می‌کند. سالانه حدود ۳ هزار نفر در ایران به دیالیز نیاز پیدا می‌کنند، عددی که در واقع کمی بیش از این میزان است.»
از سوی دیگر، بیماری دیابت ارتباط نزدیکی با فشار خون بالا و چربی خون دارد، کنترل قند خون به‌تنهایی کافی نیست؛ بیماران باید چربی خون، فشار خون و سبک زندگی خود را نیز مدیریت کنند. ترک سیگار، الکل و مواد مخدر از جمله اقدامات مؤثر در کاهش عوارض دیابت است.
برنامه «۸۰- ۸۰- ۸۰»
لاریجانی با بیان اینکه در برنامه جدید وزارت بهداشت، برنامه‌ای با عنوان «۸۰- ۸۰- ۸۰» برای بیماری‌های غیرواگیر و به ویژه دیابت تدوین شده‌است، گفت: «هدف این است که در چهار تا پنج سال آینده، ۸۰درصد از جمعیت از بیماری خود آگاهی داشته باشند، ۸۰درصد پوشش مراقبتی کافی دریافت کنند و ۸۰درصد کنترل مطلوب بر بیماری داشته‌باشند، این برنامه بر افزایش «سواد سلامت» و «مراقبت از خود» در بیماران مزمن تأکید دارد، چارچوب‌های این برنامه در پژوهشگاه غدد نهایی شده و امیدواریم به زودی در کشور جاری شود». وی با بیان اینکه اقدامات نوین و فناورانه در دست اجرا است، گفت: وی با بیان اینکه آغاز «درمان نوین دیابت» با روش‌های جدید سلول‌درمانی است، گفت: این روش به دلیل هزینه بالا، در مرحله اول روی تعداد محدودی از بیماران تازه‌مبتلا (با سابقه کمتر از شش ماه) انجام خواهد شد. مجوز‌های لازم از کمیته اخلاق گرفته شده و به زودی بیماران برای این درمان انتخاب می‌شوند.
توجه به اقتصاد و سواد سلامت در موضوع دیابت
مطالعات مرکز تحقیقات دیابت نشان می‌دهد برای کنترل مؤثر دیابت، باید به دو جنبه اقتصادی و سواد سلامت توجه ویژه‌ای داشت. انسیه نسلی، رئیس شبکه دیابت پژوهشکده غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران هم در این باره گفت: در جوامع با درآمد پایین، شیوع دیابت بیشتر است، زیرا دسترسی به مواد غذایی سالم کمتر است، از سوی دیگر، زمانی که فردی به دیابت مبتلا می‌شود، هزینه‌های سنگینی به فرد و کشور تحمیل می‌کند.»
نسلی با بیان اینکه مطالعه ما نشان می‌دهد پایبندی به دارو درمانی حدود ۵۸ درصد است که بخشی به پوشش ناکافی بیمه‌ای برمی‌گردد، افزود: «پایبندی به توصیه‌های تغذیه‌ای تنها ۲۷ درصد و پایبندی به چک کردن قند خون نیز حدود ۲۷ درصد است، نکته مهم دیگر، «سواد سلامت الکترونیک» است.» به گفته وی، حدود ۵۰ درصد از بیماران اطلاعات خود را از رسانه‌ها کسب می‌کنند، اما تنها ۲۵ درصد از آنان توانایی نقد و تحلیل این اطلاعات را دارند که این امر می‌تواند منجر به استفاده از اطلاعات غلط شود. نسلی تأکید کرد: «بنابراین، تقویت سواد سلامت قبل از ارائه اطلاعات، امری ضروری است.»
